Hereditair Angio-Oedeem (HAE)
HAE is een erfelijke vorm van Angio-Oedeem die meestal wordt veroorzaakt door een C1-esteraseremmer deficiëntie.
HAE
Hereditair angio-oedeem (HAE) is een zeldzame, maar ernstige aandoening. Deskundigen vermoeden dat 1 op de 50.000 mensen HAE heeft. Mensen met HAE hebben een genetisch defect (een foutje in het DNA) waardoor ze een tekort hebben aan werkzaam C1-esteraseremmer. Als gevolg van dit tekort wordt het eiwit bradykinine te veel aangemaakt. Bradykinine is een eiwit dat ervoor kan zorgen dat bloedvaten wijder worden en meer vocht doorlaten, bijvoorbeeld als reactie op een verwonding of ontsteking. Een teveel aan bradykinine zorgt ervoor dat te veel vocht buiten de bloedvaten lekt en zich ophoopt in de weefsels en leidt tot een zwelling. Zo’n zwelling wordt ook wel angio-oedeem genoemd.
HAE kent een indeling in 3 verschillende typen:
HAE type 1 komt het meest voor, in ongeveer 85 procent van alle gevallen. Bij dit type is er een tekort aan het eiwit C1-esteraseremmer.
HAE type 2 kenmerkt zich door een normale of zelfs verhoogde hoeveelheid van het eiwit C1-esteraseremmer. Door het genetische defect is het eiwit niet functioneel.
HAE type 3 is zeldzaam. Bij dit type is er geen tekort van het eiwit C1-esteraseremmer, ook functioneert dit eiwit goed. Er zijn op dit moment verschillende mutaties bekend die HAE met normaal C1-esteraseremmer kunnen veroorzaken. De meest voorkomende is een mutatie in het gen F12, wat leidt tot een verhoogde activiteit van factor 12, waardoor er te veel bradykinine wordt aangemaakt. Er vindt op dit moment volop onderzoek plaats naar andere genen die mogelijk betrokken zijn bij HAE type 3.
HAE is autosomaal dominant overerfelijk, wat betekent dat de vader of moeder die het defecte gen heeft, 50 procent kans heeft dit defecte gen door te geven aan het kind. In ongeveer 1 op de 4 gevallen is er geen sprake van overerving van de ouders, maar van een spontane mutatie in het C1-esteraseremmer gen voor de geboorte. Dit wordt een de novo mutatie van het gen genoemd.
De eerste symptomen van HAE beginnen meestal in de kindertijd of de puberteit. Hoe vaak iemand aanvallen heeft, op welke plek deze aanvallen voorkomen en hoe heftig deze zijn, kan per persoon anders zijn. Sommige mensen hebben iedere maand meerdere aanvallen, terwijl anderen maandenlang nergens last van hebben. Zwellingen kunnen ontstaan op allerlei plekken, in de huid (bijvoorbeeld in handen, voeten of het gezicht), de buik (darmen) of in de keel.
Zwellingen kunnen in minuten tot uren ontstaan. Zonder behandeling duurt een aanval 2-5 dagen. Zwellingen kunnen pijnlijk zijn. Vooral zwellingen in de buik kunnen extreem veel pijn doen. Zwellingen in de keel kunnen gevaarlijk zijn, doordat ze verstikking kunnen veroorzaken.
Het is niet altijd duidelijk waardoor een aanval getriggerd wordt, maar er zijn wel een aantal bekende triggers die een aanval kunnen veroorzaken, zoals:
● stress/spanning, zowel positief als negatief
● hormonale schommelingen
● medicatie, bv. ace remmers of oestrogeen-bevattende anticonceptie
● infecties
● verwondingen
● operatieve ingrepen
● tandheelkundige behandelingen
Sommige mensen ervaren voordat de aanval zich voordoet al bepaalde symptomen, bijvoorbeeld:
● vermoeidheid
● angst of stemmingswisselingen
● rusteloosheid
● misselijkheid
● een tintelend gevoel
● gewrichtspijn
● rode, niet-jeukende huiduitslag
Of en hoe iemand deze symptomen ervaart verschilt van patiënt tot patiënt.
Zwellingen kunnen zich op allerlei plekken voordoen, bijvoorbeeld de tong, het gezicht, de darmen. Een zwelling van de darmen kan zeer pijnlijk zijn. De darmen kunnen hierdoor verstopt raken. Een zwelling van de tong of de keel kan een verstikkend gevoel geven en zelfs levensbedreigend zijn.
Behandeling HAE
De behandeling van HAE is tweeledig. Er is medicatie die je tijdens een aanval gebruikt en er is medicatie die helpt om aanvallen te voorkomen.
Medicatie die gebruikt wordt tijdens een aanval, ook wel on demand medicatie genoemd:
Humaan C1-esteraseremmer (Cinryze IV®): is uit menselijk donorbloed gewonnen C1-esteraseremmer concentraat. Dit middel vervangt het missende of niet-werkende C1-esteraseremmer en remt de aanmaak van bradykinine. Doordat de hoeveelheid bradykinine in je bloed afneemt, zal de zwelling verminderen. Het middel dient intraveneus, dat wil zeggen in een ader toegediend te worden.
Conestat alfa (Ruconest IV®): is een recombinant C1-esteraseremmer concentraat dat wordt gewonnen uit de melk van genetisch gemodificeerde konijnen. Het middel vervangt het missende of niet-werkende C1-esteraseremmer. Toediening gebeurt intraveneus, dat wil zeggen in een ader.
Humaan C1 esteraseremmer (Berinert IV®): is een uit menselijk donorbloed gewonnen C1-esteraseremmer. Dit middel dient intraveneus, dat wil zeggen in een ader, toegediend te worden.
Icatibant (Firazyr SC®): is een medicijn dat subcutaan, dat wil zeggen onderhuids, ingespoten kan worden. Het remt de werking van bradykinine, waardoor de zwelling vermindert.
Tegenwoordig is het beleid om alle typen aanvallen METEEN te behandelen en niet te lang te wachten.
Medicatie die een aanval voorkomt:
We maken onderscheid tussen een behandeling om aanvallen te voorkomen op korte termijn en een onderhoudsbehandeling.
Behandeling om aanvallen te voorkomen op korte termijn:
Een behandeling om aanvallen te voorkomen op korte termijn gebruik je bijvoorbeeld als je een tandheelkundige ingreep moet ondergaan, of als je geopereerd moet worden. We gebruiken hiervoor humaan C1-esteraseremmer dat intraveneus wordt toegediend. We hebben hierbij de keuze uit de volgende middelen: Berinert IV® en Cinryze IV®.
Onderhoudsbehandeling:
Een onderhoudsbehandeling wordt vooral gebruikt door mensen die vaak aanvallen hebben. Ze hebben op dit moment de keuze uit de volgende middelen:
Danazol: dit is een verzwakte vorm van testosteron in een capsule die je in kunt nemen. Dit middel zorgt ervoor dat de lever meer C1-esteraseremmer aanmaakt en dat bradykinine sneller wordt afgebroken.
Bij gebruik van Danazol is het een goed idee om 1x per jaar je lever te laten controleren d.m.v. bloedonderzoek en een leverecho.
Humaan C1-esteraseremmer (Cinryze IV®): dit is een uit menselijk donorbloed gewonnen C1-esteraseremmer die intraveneus, dat wil zeggen in een ader, toegediend moet worden.
Humaan C1-esteraseremmer (Berinert SC®): dit is een uit menselijk donorbloed gewonnen C1-esteraseremmer die onderhuids (subcutaan) ingespoten kan worden.
Lanadelumab (Takhzyro®): dit is een kallikreïneremmer. Dit betekent dat het medicijn de werking van een enzym genaamd kallikreïne remt, wat leidt tot een vermindering van de hoeveelheid bradykinine in het lichaam. Bradykinine is een stof die verantwoordelijk is voor het veroorzaken van zwellingen bij HAE. Lanadelumab wordt toegediend via een injectie onder de huid; subcutaan.
Er zijn momenteel allerlei medicijnen in ontwikkeling, waarvan sommige al in de clinical trial fase zitten.
Op dit moment is er 1 medicijn waarvan de aanvraag voor vergoeding is ingediend. Dit gaat om:
Berotralstat (Orladeyo®: dit is een kallikreïneblokker in capsulevorm. Berotralstat blokkeert de activiteit van het enzym kallikreïne, wat leidt tot een vermindering van de hoeveelheid bradykinine in het lichaam. Bradykinine is een stof die verantwoordelijk is voor het veroorzaken van zwellingen bij HAE.
Behandelcentra
Amsterdam UMC (locatie AMC) is expertise centrum
Erasmus MC in Rotterdam
UMCG in Groningen
Maastricht UMC+ in Maastricht
UMC Utrecht
Veel gestelde vragen
Hoeveel mensen in Nederland hebben HAE?
Het is niet exact bekend hoeveel mensen in Nederland HAE hebben. Wereldwijd hebben naar schatting 1 op 10.000 tot 1 op 50.000 mensen een vorm van HAE.
Mag ik ook minder heftige aanvallen behandelen?
Het advies is om iedere aanval te behandelen zodra je die voelt opkomen. Hoe sneller je on demand medicatie gebruikt, hoe sneller de aanval voorbij is.
Kun je teveel C1-esteraseremmer gebruiken?
Voor zover bekend, kun je niet te veel C1-esteraseremmer gebruiken.
Kan ik de enige zijn in mijn familie die HAE heeft?
Ja, dit kan. Bij ongeveer 1 op de 4 HAE patiënten is er sprake van een spontane mutatie van het gen voor C1-esteraseremmer.
Hoe groot is de kans dat, als ik kinderen krijg, mijn kinderen ook HAE zullen hebben?
HAE is dominant overerfbaar, wat betekent dat kinderen van een patiënt met HAE 50% kans hebben ook HAE te krijgen.
Welke geneesmiddelen mag je gebruiken als je zwanger wilt worden of zwanger bent?
Internationale richtlijnen geven aan dat in dit geval behandeld kan worden met C1-esteraseremmer (Berinert IV Ⓡ of Cinryze Ⓡ).
Kan ik reizen als ik HAE heb?
Dat is zeker mogelijk. Het is wel belangrijk dat je goed voorbereid op reis gaat. We gaan er natuurlijk niet van uit dat je tijdens je reis medische hulp nodig hebt, maar stel dat het zo is, dan is het wel fijn als je duidelijk kunt maken dat je HAE hebt. Er zijn verschillende opties om te zorgen dat je in het buitenland goed geholpen wordt: Je kunt je arts vragen om een brief, waarin staat dat je HAE hebt, welke medicatie je gebruikt en wat er moet gebeuren als je een aanval hebt. Je kunt ook de HAE Companion app downloaden in de App Store van Apple, of de Google Play Store. In die app vind je emergency cards in de taal van je vakantieland. Mocht er dan iets gebeuren, kun je die laten zien als je een arts nodig hebt.
Zorg dat je voldoende medicatie meeneemt op reis. Check van tevoren of je documenten nodig hebt om je medicatie mee te mogen nemen. Luchtvaartmaatschappijen vragen vaak om een brief van een arts. Stop je medicatie altijd in je handbagage. Dit vanwege de lage temperaturen in het vrachtruim, maar ook vanwege het risico op kwijtraken van de bagage.
Reizen kan stress opleveren; zowel lichamelijk als geestelijk, kan het verstandig zijn om voor je reis alvast profylactisch medicatie te gebruiken. Overleg met je arts of dit voor jou een goed idee is.
Is HAE een afweerstoornis?
Nee, HAE is geen afweerstoornis.
Neem contact met ons op
Heb je een vraag? Stel deze gerust via het contactformulier of mail naar het betreffende bestuurslid.